Troid bezinin çeşitli nedenlerle iltihaplanmasına tıp dilinde troidit adı verilir. Troid bezindeki iltihap mikrobik olabileceği gibi bağışıklık sistemindeki bir bozukluk nedeniyle iltihap hücrelerinin troid bezine hücum etmesi ve orada birikmesi şeklinde ortaya çıkan otoimmün troidit şeklinde de bulunabilir.
Ömür boyu süren ve sessizce giden bu tip iltihaplarda bezdeki hücreler bağışıklık sistemindeki bozukluk nedeniyle yavaş yavaş yok olur ve sonunda hormon üretecek hücre kalmadığından troid bezi yetmezliği gelişir.
Biz bu sayımızda sizlere bu otoimmün troiditlerden bahsedeceğiz.
TROİDİT BELİRTİLERİ
Halk arasında Hashimoto olarak da genellendirilen bu tip troid bezi iltihabı bağışıklık sisteminin bir bozukluğu sonucu ortaya çıkar. Nedeni tam olarak bilinmemektedir. Hashimoto tipi troid bezi iltihabı en fazla troid bezi yetmezliği yapan hastalıktır. Diğer bir deyimle troid bezi yetmezliğinin en önemli nedeni Hashimoto tipi troid bezi iltihabıdır.
Otoimmün hastalıklarda vücut kendi dokusunu yabancı doku olarak algılayıp onu yok etmek ister ve vücut içinde bir savaş oluşur. Hashimoto troiditinde de vücut troid bezini yok etmek ister. Ve iltihap hücrelerinin bu saldırısı sonucu bez şişer. İltihap sonucu troid hücreleri tahrip olarak azalınca da bez küçülür ve hormon yapacak hücre kalmaz ve sonunda troid hormon yetmezliği ortaya çıkar. Bu hastalarda yıllar içinde troid bezi gittikçe küçülür. Başlangıçta ufak bir guatr ve kanda anti-TPO antikor yüksekliği varken TSH, T3 ve T4 hormonları normaldir. Daha sonra zaman içinde hastalık ilerledikçe önce başlangıç halinde troid yetmezliği (sadece TSH yüksek, fakat T3 ve T4 normal) sonra tam troid yetmezliği (TSH yüksek, T3 ve T4 hormonları düşük) gelişir.
Hashimoto hastalığı başlangıcında troid bezinde büyüme yani guatr vardır; daha sonra troid bezi yavaş yavaş devam eden harabiyet nedeniyle yıllar içinde küçülerek sanki yok olur.
KİMLER RİSK ALTINDADIR?
Hashimoto hastalığının nasıl başladığı tam olarak bilinmiyorsa da genetik eğilim önemlidir. Ailesel özellik gösterir. Aynı ailenin üyelerinde sık görülür. Bu nedenle Hashimoto troiditi varsa ailenin diğer üyelerinde de troid tetkikleri yapılmalıdır.
Hashimoto troidit sıklığı iyot alımı arttıkça artmaktadır. ABD ve Japonya gibi iyot alımının yüksek olduğu ülkelerde sıklığı yüksektir.
NE KADAR SIKLIKLA GÖRÜLÜR?
Toplumun % 2’sinde bulunur. Hashimoto hastalarının % 95’i kadındır. Tüm yaşlarda ortaya çıkarsa da 30-50 yaş arasında sıktır. Kadınlarda erkeklere göre 15-20 kat daha fazla görülür. Ergenlik çağındaki kızlarda sıklığı % 0.8-1.6’dır.
ŞİKAYETLER NELERDİR?
Troid bezinden salgılanan hormonlar metabolizma hormonları olduğu için bunların azalması durumunda da metabolizmanın azalması ile ilgili şikayetler ortaya çıkar.
Biz bu durumu bir motoru çalıştıran benzine benzetiyoruz. Nasıl bir araç benzin bitince yolda kalırsa insan vücudu da troid hormonları biterse yolda kalır.Tüm organlar alınan gıdaları enerjiye dönüştürecek hormon bulamadıkları için beklemeye geçerler veya yavaş çalışırlar.Beyin yavaş çalıştığı için unutkanlık, barsaklar yavaş çalıştığı için kabızlık, yumurtalıklar yavaş çalıştığı için adet düzensizliği veya kısırlık vs. olur.
Çoğu hastanın hiçbir şikayeti yoktur.Yada belirtileri kanıksadıkları için şikayet etmezler. Bazı hastalarda küçük bir guatr(troid bezinin büyümesi) vardır. Troid bezinde ağrı veya hassasiyet yoktur.
Şikayetleri maddelendirecek olursak;
-boğazda takıntı hissi,
-halsizlik,
-bitkinlik,
-kabızlık,
-el ve yüzde şişme,
-ses kısılması veya çatallanması
-sebebi bulunamayan kuru öksürük
-nefes darlığı
-saç dökülmesi,
-adet düzensizliği,
-kısırlık,
-çabuk yorulma,
-depresyon
-unutkanlık
-kilo alma veya diet yapmasına rağmen kilo verememe gibi şikayetlerdir.
’’Su içsem yarıyor’’ diyen hasta grubu bu hastalardır.
NASIL TESPİT EDİLİR?
Hashimoto troiditinden şüphelenildiğinde doktorunuza başvurup tüm bu şikayetlerinizi anlatmalı ve iyi bir muayene talep etmelisiniz. Muayeneden sonra doktorunuzun isteyeceği birkaç tahlil ile hayatınızdaki belki kabus haline gelen bir çok şikayetin sebebi belli olacaktır. Anti-TPO antikoru, T3, T4 ve TSH hormon tetkiklerine bakılır. Belki US istenebilir. Hashimoto troiditli olguların yaklaşık % 80’inde tanı konduğunda normal T4, T3 ve TSH düzeyleri saptansa da tiroid bezinde hormon yapımı azalmaya başlamıştır. Yani araç benzetmesine dönersek ‘’benzin lambası’’ yanmıştır.
BAŞKA HASTALIKLARLA BERABER OLABİLİRMİ?
Hashimoto troiditi olan hastalarda diğer otoimmün hastalıklar sıklıkla birlikte olur. Bunlar;
Tip 1 şeker hastalığı
Addison hastalığı (böbreküstü bezi –kortizol yetmezliği)
Testis ve yumurtalık iltihabı
Paratroid hormon azlığı (Kemik erimesi sebebidir)
B12 vitamin eksikliğine bağlı kansızlık
Vitiligo (ciltte beyaz alanlar olması)
Romatoit Artrit (küçük eklem iltihabı)
Trombosit isimli kan hücre azlığı (Kanamaya meyil artar)
Myastenia gravis (kaslarda ağrı ve güçsüzlük yapan bir kas hastalığı)
Hashimoto troiditi; hipogonadizm (seks hormonlarında azalma), Addison hastalığı (böbreküstü bezi yetmezliği), diyabetes mellitus (şeker hastalığı), hipoparatroidizm (paratroid hormon düşüklüğü-kalsiyum düşüklüğü) ve pernisiyöz anemi (B12 vitamini eksikliğine bağlı kansızlık) ile birlikte sık görülür.
Çocuklarda Hashimoto hastalığı olursa büyüme gecikmesi, kemik yaşında gecikme ve yüksek kolesterol düzeyleri saptanır.
PEKİ BU HASTALIĞIN TEDAVİSİ ZOR MUDUR?
Hashimoto tipi troid iltihabını yok edecek bir tedavi şekli veya hastalığı tamamen ortadan kaldıracak bir tedavi yolu maalesef yoktur. Yapılan tedavi sadece guatr ve troid bezi yetmezliği varsa onun tedavisi şeklinde olur.
Guatrı olan veya troid bezi yetmezliği olan kişilerde troid hormon takviyesi ile tedavi yapılır ve ilaç dozu serum TSH düzeylerini normale getirecek şekilde doktorunuz tarafından ayarlanır. Burada amaç TSH düzeyini 1.5-2.5 IU/L olacak şekilde ayarlamaktır. Yaşlı hastalarda veya koroner kalp hastalığı olanlarda tedaviye çok düşük dozlarda başlanır ve 4-6 haftalık aralıklarla artırılır. Kadınların çoğunda gebelik süresince dozda % 25-50 oranında bir artış gerekir.
Hipotroidi olmasa bile guatrı olan Hashimoto hastaları troid ilacı tedavisinden fayda görür ve guatrları küçülebilir.
T4 ve T3 hormonu normal, ancak TSH hormonu yüksek olan küçük dozda ilaç tedavisi yapılır.
Hipotroidizm nedeniyle levotroksin ilacını bir yıldan fazla kullanan Hashimoto troiditli olguların çok azında hastalık kendiliğinden düzelebilir. Özellikle aşırı iyot kullanımı sonrası hipotroidi gelişenlerde ve doğumdan sonraki bir yıl içinde hastalığı ortaya çıkanlarda ilaç dozu azaltılarak hastalığın düzelip düzelmediği kontrol edilebilir. Bezi küçülmüş hastalarda hastalığın düzelme olasılığı yoktur.
Bunun yanında hastanın şikayetlerine yönelik ilaçlar da ilave edilebilir.Nefes darlığı için nefes açıcılar, kemik erimesi için kalsiyum takviyesi vs.
BU HASTALIĞA YAKALANANLARIN DİKKAT ETMESİ GEREKEN HUSUSLAR VAR MIDIR?
Tabii ki bir çok hastalıkta olduğu gibi troiditte de hastalığı tanımak ve onunla yaşamayı öğrenmek çok önemlidir.Ayrıca;
1) İyotlu tuz ve iyotlu öksürük şurubu mümkün olduğunca kullanılmamalıdır.
2) Troid hormon ilaçlarını aç karna içiniz ve en az 1.5 saat yemek yemeyiniz. Midenizde ağrı yapıyorsa tok karna alabilirsiniz, ancak en iyisinin aç karna alınması olduğunu unutmayınız. Aç karna alınan ilacın emilimi daha iyi olur. Tok karna alınan ilacın en azından bir kısmının şehir kanalizasyonlarına gittiğini unutmayınız.
3) İlacınızı her zaman aldığınız öğünde almayı unutursanız bir sonraki öğünde alın,bir gün önce almayı unutmuşsanız ertesi günü sabah ve akşam 2 kez alın.
4) İlacı aldığınız öğünde başka ilaç almamaya çalışın. Özellikle kalsiyum, demir ve mide ilaçları troid ilacının emilimini bozabilir.
5) Gebe kalmayı düşünen kadınlar doktoruna mutlaka ilaç konusunda danışmalıdır. Gebe kalınca da troid ilaçları alınacaktır. Çocuğa zararı yoktur.Hatta alınmaz ise bebekte zeka geriliği gibi hastalıklara sebep olabilir. Troid ilacı almazsanız düşük riski artar. Doğum sonrası da kontrollerinizi yaptırınız.
6)Alınan ilaç hormon preparatı olduğu için düzensiz kulanılmamalı ve kontrolleri en geç 6 ayda bir yaptırılmalıdır.
Op.Dr.Ramazan Tarık Ünsal
